حرکت به سمت مجلات Open Access

گرچه هنوز چاپ مقاله در نشریات Open Access در کشورمان اُفت دارد و عمدتاً به آنها به عنوان نشریات بی‌کیفیت نگاه می‌شود، ولی حرکت به سوی دسترسی آزاد برای خوانندگان به شکل جدی در جریان است. مقاله زیر به تاریخ ۳۱ ژولای ۲۰۱۷ گزارش جالبی است از تصمیم چهار سردبیر یک نشریه معتیر ریاضی برای استعفا از نشریه فعلی که توسط انتشارات معتبر اسپرینگر چاپ می‌شود، برای راه‌اندازی یک نشریه جدید رقیب که با دسترسی آزاد همگانی منتشر شود:

https://www.insidehighered.com/news/2017/07/31/math-journal-editors-resign-start-rival-open-access-journal

در گزارش ذکر شده که تمام اعضای هیئت تحریریه این ژورنال به این نتیجه رسیده‌اند که اسپرینگر بهای زیادی برای دسترسی خوانندگان (چه به صورت فردی و چه موسسه‌ای) طلب می‌کند، در حالیکه ارزشی که می افزاید چشمگیر نیست. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که به جای ۳۰۰۰ دلاری که اسپرینگر (و الزِویِر و سایر انتشارات آکادمیک) برای چاپ با دسترسی باز مقالات طلب می‌کند منصفانه نیست و آنها بر این باورند که صفر دلار معامله منصفانه‌تری برای نشر یافته‌های علمی است!

این مقاله را انتخاب کردم تا اشاره‌ای باشد بر تغییر جهتی که کُند ولی پیوسته در حال حرکت به سمت ژورنالهای Open Access و دارای دسترسی همگانی است. در این مدل باور بر این است که خوانندگان حق دارند به یافته‌های علمی به طور رایگان دسترسی پیدا کنند و اگر هم قرار باشد پولی دریافت شود باید از موسسات و دانشگاه‌هایی که در نتیجه چاپ مقالات پژوهشگرانشان امتیاز دریافت می‌کنند اخذ شود. (که در پاراگراف بالا گروهی باور دارند حتی این هم نباید دریافت شود).

طبیعتاً تا زمان قابل توجهی و احتمالاً تا انتهای عمر کاریِ من نشریات نمایه شده و تحت پوشش انتشارات معتبر و برپایه حق اشتراک نشریات مسلط و غالب خواهند بود، ولی این استقبال فزاینده به سمت نشریات دسترسی باز می‌تواند نگاه یک‌سویه و منفی رایج به سمت این نشریات را تلطیف کند.